Oddziały strzelców górskich są tworzone w celu wykonywania różnorodnych zadań w warunkach górskich, gdzie teren jest trudny, a dostępność może być ograniczona. Główne zadania, do których są one zwykle wykorzystywane to, co oczywiste, prowadzenie działań bojowych w trudnym terenie górskim, gdzie mogą operować w obszarach, które są niedostępne dla standardowych jednostek piechoty, a tym bardziej wojsk zmechanizowanych. Bardzo ważną umiejętnością takich jednostek, w tym i „Podhalańczyków”, jest możliwość prowadzenia zwiadu i rozpoznania w warunkach górskich. Bezpośrednio z tym wiąże się możliwość wsparcia w działaniach jednostek specjalnych. Wreszcie żołnierze piechoty górskiej bywają wykorzystywani do akcji ratunkowych w górach.

Strzelcy podhalańscy, znani są pod potoczną nazwą „podhalańczycy” będącą tradycyjną nazwą polskich oddziałów piechoty górskiej. Charakterystycznym elementem umundurowania żołnierzy tej jednostki są długie peleryny i kłobuki, czyli miękkie filcowe, góralskie kapelusze.

Jeśli chodzi o korzenie brygady to są one dość skomplikowane i mówiąc szczerze dla mnie niezbyt czytelne. Decyzją z 12 maja 1994 minister Obrony Narodowej przekazał 21. Brygadzie Strzelców Podhalańskich tradycje aż trzynastu jednostek górskich istniejących w Wojsku Polskim od 1918 aż do 1993 roku, a także  Drużyn Podhalańskich - polskiej paramilitarnej organizacji niepodległościowej utworzonej w 1913 roku w Nowym Targu, pod patronatem politycznym Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego. Szczerze powiedziawszy w głębsze rysy historyczne niech się bawią historycy wojskowości. Moim zdaniem ważne z tego jest, że w Polsce od chwili odrodzenia państwowości, a nawet wcześniej, aż do chwili obecnej istniały jednostki górskie i były one w mniejszym lub większym stopniu powiązane z Podhalem.

Jeśli chodzi o szlak bojowy to trudno przy tylu protoplastach jasno go określić, ale niewątpliwie najważniejszy jest udział w lutym 1940 roku w wojnie Fińsko – Sowieckiej, a później w walkach o Narwik w maju 1940 roku.

Struktura organizacyjna brygady:
⏺ Dowództwo 21. Brygady Strzelców Podhalańskich im. gen. bryg. Mieczysława Boruty-Spiechowicza w Rzeszowie
⏺ 1. Batalion Strzelców Podhalańskich im. gen. bryg. Józefa Kustronia w Rzeszowie
⏺ 5. Batalion Strzelców Podhalańskich im. gen. bryg. Andrzeja Galicy w Przemyślu
⏺ 22. Karpacki Batalion Piechoty Górskiej im. gen. dyw. Bronisława Prugara-Ketlinga w Kłodzku
⏺ 3. Batalion Strzelców Podhalańskich w Wojnarowej (formowanie nowo powstałego batalionu rozpoczęto w 2021 roku, w Przemyślu, obecnie dla batalionu powstaje kompleks koszarowy, który zostanie ukończony w 2026 roku.)
⏺ 16. Tczewski Batalion Saperów w Nisku
⏺ 14. Dywizjon Artylerii Samobieżnej im. gen. bryg. Wacława Wieczorkiewicza w Jarosławiu
⏺ 21. Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej im. gen. dyw. Józefa Zająca w Jarosławiu
⏺ 21. Batalion Dowodzenia im. gen. bryg. Zygmunta Szyszko-Bohusza w Rzeszowie
⏺ 21. Batalion Logistyczny im. gen. bryg. Jerzego Kazimierza Dobrodzickiego w Rzeszowie

Jeśli chodzi o uzbrojenie jednostek strzelców to nie udało mi się zdobyć dokładnych danych. Wiadomo jedynie, że na uzbrojeniu brygady znajdują się wozy BWP-1 oraz rozpoznawcze BRDM-2. Myślę, że i o jednych i o drugich żołnierze chcieliby jak najszybciej zapomnieć. Podstawowym uzbrojeniem używanym przez „Podhalańczyków” jest karabin szturmowy Beryl 5,56×45mm. Na wyposażeniu znajdują się również moździerze ciągnione M-98. 14. Dywizjon Artylerii Samobieżnej im. gen. bryg. Wacława Wieczorkiewicza w Jarosławiu składa się z:
⏺ dowództwa
⏺ baterii dowodzenia
⏺ 1. baterii artylerii samobieżnej
⏺ 2. baterii artylerii samobieżnej
⏺ 3. baterii artylerii samobieżnej
⏺ kompanii logistyczna

Na uzbrojeniu dywizjonu znajdują się 122mm samobieżne haubice 2S1 "Goździk". Ta trochę prehistoryczna broń jest systematycznie wymieniana. 28 grudnia 2021 dywizjon otrzymał pierwszą baterię ośmiu armatohaubic Krab kalibru 155mm., a 23 lutego 2023 dwanaście haubic K9A1 Thunder. Trochę to od sasa do lasa, ale chyba lepiej tak, niż na „Goździkach”. W maju 2020 roku została podpisana umowa na dostarczenie do brygady 40 sztuk 120mm samobieżnych moździerzy kołowych i 20 sztuk artyleryjskich wozów dowodzenia na podwoziu KTO Rosomak, czyli pięciu kompanijnych zestawów ogniowych. Dostawy są aktualnie realizowane i mają się zakończyć do końca 2024 roku.

21. Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej im. gen. dyw. Józefa Zająca w Jarosławiu składa się z trzech baterii mieszanych wyposażonych w armaty przeciwlotnicze ZUR 23-S2 „Hibernyt” ręczne wyrzutnie przeciwlotnicze „Grom”, oraz 9 samobieżnych przeciwlotniczych zestawów rakietowych Poprad wyposażonych w głowice optoelektroniczne. Za rozpoznanie radiolokacyjne odpowiada Zdolna do Przerzutu Stacja Radiolokacyjna SOŁA, oraz stacja radiolokacyjna NUR-21. O możliwościach tego sprzętu będzie mowa w dalszej części tego tekstu.

Wraz z utworzeniem 18. Dywizji Zmechanizowanej, brygada została jej organizacyjnie podporządkowana, jednocześnie 16. Tczewski Batalion Saperów w Nisku Został (w 2023 roku) rozwinięty do struktury pułku, zyskując przy tym nazwę 18. Pułk Saperów i podporządkowany bezpośrednio dowództwu 18. Dywizji Zmechanizowanej. Trudno nie odnieść wrażenia, że była to decyzja podyktowana chęcią zbudowania stanu osobowego dywizji za wszelką cenę. Taki papierowy kanibalizm. Osobiście uważam, ze zarówno Podhalańczycy jak i 6. Pomorska Brygada Powietrzno-Desantowa oraz 25. Brygada Kawalerii Powietrznej powinny pozostać samodzielnymi brygadami, a najlepiej gdyby podporządkowano je dowództwu Wojsk Specjalnych.

Podhalańczycy na ćwiczeniach

[CC] Jacek Wojciechowski
(44)