W poprzednim odcinku zakończyliśmy serię dotyczą Polskiej Marynarki Wojennej. Wcześniej omówiliśmy polskie lotnictwo, przyjrzeliśmy się też polskiej obronie przeciwlotniczej.

Teraz nadszedł więc czas na kolejną formację Wojska Polskiego – Wojska Specjalne. I od razu na wstępie ciekawostka. Polska jest chyba jedynym krajem na świecie gdzie wojska specjalne stanowią odrębny rodzaj sił zbrojnych i nie wchodzą ani w skład wojsk lądowych, ani Marynarki Wojennej.

Kiedy w Polsce mówi się „wojska specjalne” to 90% słuchaczy myśli – GROM. Tymczasem pierwszą jednostką specjalną Wojska Polskiego była Jednostka Wojskowa Komandosów. Trudno tak naprawdę określić datę jej powstania. Można przyjąć że, historia „specjalsów” rozpoczyna się w drugiej połowie 1957 roku. Wtedy rozkazem dowódcy 6PDPD zostaje utworzona Kompania Rozpoznawcza, której dowódcą zostaje kpt. Władysław Zapotoczny, a pierwszym miejscem jej stacjonowania był Kołobrzeg. W listopadzie 58 przeniesiono kompanię do Woli Justowskiej a następnie w roku 1961 rozkazem dowódcy 6PDPD kompania zostaje rozwinięta do stanu batalionu, przeniesiona do Dziwnowa i przyjmuje nazwę Samodzielnego Batalionu Rozpoznawczego o numerze 4101.

Niektóre źródła przyjmują jako datę powstania 1964, to jest rok utworzenia 1. Batalionu Szturmowego na bazie którego w 1993 roku powstał 1. Pułk Specjalny Przemianowany w 2011 roku na Jednostkę specjalną Komandosów. Należy jednak zauważyć, że w sensie kultywowania tradycji z jednostką tą są łączone róże pododdziały Wojska Polskiego jeszcze z okresu II Wojny Światowej i to zarówno będące częścią Armii Podziemnej; Batalion AK „Miotła”; Polskich Sił Zbrojnych na zachodzie; 1. Samodzielna Kompania Commando, a także Armii Polskiej na wschodzie; Polski Samodzielny Batalion Specjalny. Tak czy inaczej jednostka istnieje do dzisiaj i jest jedną z sześciu jednostek wchodzących w skład Polskich Sił Specjalnych.

Drugą pod względem „stażu” jednostką specjalną WP jest Jednostka Wojskowa Formoza. Została ona utworzona 13 listopada 1975 roku jako pododdział 3. Flotylli Okrętów. Jednostce nadano jej nazwę Wydział Płetwonurków, a niejawnie określano Wydziałem Działań Specjalnych. 1 października 2011r. Decyzją Ministra Obrony Narodowej jednostce zmieniono nazwę jednostki na Jednostka Wojskowa Formoza. Wieloletni przydomek jednostki został w ten sposób usankcjonowany jako jej nazwa urzędowa. Kwestie umiejscowienia jednostki w strukturze dowodzenia na przestrzeni lat zmieniały się wielokrotnie. Ostatecznie od maja 2015 roku jednostka, jak wszystkie jednostki specjalne jest podporządkowana organizacyjnie Dowództwu Komponentu Wojsk Specjalnych, które z kolei jest bezpośrednio podporządkowane Dowództwu Generalnemu Rodzajów Sił zbrojnych.

Decyzję o zorganizowaniu nowego oddziału wojsk specjalnych podjął, wkrótce po utworzeniu, rząd premiera Tadeusza Mazowieckiego. Tworzenie Jednostki rozpoczęto w 1990 roku, wykorzystując najlepsze doświadczenia zagraniczne, zwłaszcza Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii.

Oficjalnie pod nazwą GROM Jednostka została powołana do życia 13 lipca 1990 roku. W maju 1992 roku, po zakończeniu intensywnych szkoleń prowadzonych przez amerykańskich i brytyjskich instruktorów, Jednostka osiągnęła gotowość bojową. W 1994 roku jednostka wzięła udział w pierwszej misji zagranicznej „Uphold Democracy” na Haiti. Można powiedzieć, że szlak bojowy jednostki kończy się w 2004 roku, w Iraku. Od tamtej pory jedynymi informacjami na temat jednostki są kolejne wiadomości o zmianach dowódców, oraz mniej oficjalne o odchodzeniu doświadczonych żołnierzy ze służby.

Jednostka Wojskowa AGAT została sformowana 1 lipca 2011 roku, w garnizonie Gliwice, na bazie rozwiązanego Oddziału Specjalnego Żandarmerii Wojskowej. AGAT to jednostka szturmowa, przeznaczona do wykonywania akcji bezpośrednich w ugrupowaniu i na tyłach przeciwnika. Weszła w skład Polskich Wojsk Specjalnych z chwilą utworzenia tego rodzaju wojsk.

Jednostka Wojskowa NIL im. gen. bryg. Augusta Emila Fieldorfa „Nila” została sformowana w 2009 roku jako Jednostka Wsparcia Dowodzenia i Zabezpieczenia Wojsk Specjalnych. Pod obecną nazwą jednostka funkcjonuje od 1 października 2011 roku. Została powołana w celu Organizowania i realizacji przedsięwzięć związanych z systemem dowodzenia wojsk specjalnych takich jak;

⏺ Zabezpieczenie informacyjne operacji specjalnych poprzez wydzielenie elementów wsparcia dla zadaniowych zespołów bojowych oraz komponentów wojsk specjalnych.
⏺ Zabezpieczenie systemu dowodzenia i kierowania komponentów wojsk specjalnych w misjach i operacjach realizowanych w ramach kontyngentów i zobowiązań sojuszniczych.
⏺ Organizowanie systemu zabezpieczenia logistycznego na potrzeby funkcjonowania jednostek wojsk specjalnych oraz realizacji operacji specjalnych.
⏺ Zabezpieczenie finansowe i logistyczne jednostki oraz Dowództwa Komponentu Wojsk Specjalnych.
⏺ Realizowanie zakupów na potrzeby wojsk specjalnych.

7. Eskadra Działań Specjalnych została utworzona jako jednostka transportu i wsparcia ogniowego sił i środków Wojsk Specjalnych, w 2011 roku, a osiągnęła pełną gotowość operacyjną w 2013 roku. W tym okresie piloci eskadry przeszli specjalistyczne szkolenia w Polsce, USA i Czechach. W roku 2020 przeprowadzono dodatkowe szkolenia z działań morskich, zakończone desantem „Specjalsów”, w nocy na platformę wiertniczą.

Na wyposażeniu 7 eds znajduje się 8 śmigłowców Mi—17 w wersji Mi—17—1W zmodernizowanych później, oraz przystosowane do działań specjalnych, oraz 4 w wariancie Mi-17TU. Jako uzbrojenie pokładowe śmigłowce wykorzystują sześcio-lufowe karabiny maszynowe systemu Gatlinga M 134G Minigun, kalibru 6x7,62x51. W grudniu 2019 roku trafiły do eskadry 4 śmigłowce S—70i Black Hawk, a 15 grudnia 2021r. szef MON zatwierdził umowę dotyczącą pozyskania kolejnych czterech śmigłowców S—70i Black Hawk dla potrzeb wojsk specjalnych. Trudno powiedzieć jak długo jeszcze wojska specjalne będą wykorzystywać stare Mi—17. W Biuletynie Mi17/5997/Re/2017 określono resursy kalendarzowe tych śmigłowców do roku 2016 – 2018 w zależności od daty produkcji. Resursy został przedłużone o 2 lata w roku 2018 i ponownie o następne 2 lata w roku 2020. Dalszych danych brak. Widać jednak, że śmigłowce dochodzą kresu swojej przydatności bojowej, a zakupy Black Hawków nie są wystarczające do zastąpienia starych Mi—17, tym bardziej, że o ile Mi—17 może przewozić 24 żołnierzy to Black Hawk maksymalnie 20.

Podsumowując Polskie wojska specjalne składają się z 4 jednostek bojowych oraz dwóch służebnych w stosunku do nich jednostek wsparcia. Łączna liczba żołnierzy służących w tych jednostkach jest określana na 3150, na rok 2021 i nie należy się tu spodziewać jakiś zasadniczych zmian. Jednostki te mają zarówno w kraju, jak i wśród sojuszników bardzo dobrą opinię i ich przyszłość wydaje się być niezagrożona, o ile będą traktowane jak elita armii, a nie obiekt politycznych przepychanek.

Odznaki polskich jednostek specjalnych

[CC] Jacek Wojciechowski
(38)